Piotr Kazana

Roman Stramka, urodzony 13 lipca 1916 r. w Ptaszkowej, skąd pochodziła jego matka Maria z domu Wysocka^[1]. Jego ojcem był góral rodem z Harklowej, kolejarz Ludwik. Roman pochodził z wielodzietnej rodziny, miał aż dziewięcioro rodzeństwa^[2]. W Nowym Sączu uczęszczał od szkoły powszechnej i Gimnazjum Handlowego, ukończył również Instytut Handlowy w Wilnie^[3]. W latach młodzieńczych poza nauką i pracą w rodzinnym gospodarstwie uprawiał sport, który z czasem stał się jego życiową pasją. Był lekkoatletą, kajakarzem, piłkarzem i kolarzem, jednak najbardziej ze wszystkich trenowanych dyscyplin umiłował sobie narciarstwo. Jako najmłodszy w sekcji narciarskiej KS KPW „Sandecja” wyrósł na jednego z wybijających się zawodników. W 1931 r., w wieku piętnastu lat osiągnął swój pierwszy sportowy sukces, wygrywając bieg narciarski w ramach mistrzostw klubów sportowych KPW w Zakopanem^[4]. 8 maja 1932 r. zajął trzecie miejsce w lekkoatletycznym biegu na przełaj w Nowym Sączu^[5]. W 1934 r. wraz z zespołem narciarskiego patrolu KPW „Sandecja” zajął pierwsze miejsce podczas ogólnokrajowych zawodów ognisk KPW w Sławsku^[6]. W 1938 r. pracował przy budowie drogi w rejonie powstającej zapory wodnej na Dunajcu w Rożnowie, a zarobione pieniądze wydał na zakup roweru wyścigowego^[7]. W chwili wybuchu II wojny światowej wraz z kolegami udał się na wschód, uciekając przed przesuwającym się frontem, by po kilku tygodniach powrócić do domu^[8]. Wspólnie z Franciszkiem Krzyżakiem i braćmi Świerczek jesienią 1939 r. dokonał sabotażu w Warsztatach Kolejowych w Nowym Sączu^[9]. W październiku 1939 r. został zaangażowany przez Kwiatkowskiego i Freislera do organizacji siatki przerzutowej ludzi na Węgry. Stramka po raz pierwszy zameldował się w Bazie „Romek” w Budapeszcie początkiem 1940 r. W lutym 1940 r. w wyniku wpadki Stramka nie zdołał przeprowadzić przez granicę Jerzego Prackiego ps. „Jurek”, kuriera KG SZP-ZWZ. Zostali aresztowani i na przełomie kwietnia i maja 1940 r. wyznaczono ich do transportu do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Omyłkowo zwolniony przez Niemców, wraca do Nowego Sącza^[10]. Stramka wielokrotnie uciekał z rąk Niemców, a najsłynniejszą jego ucieczką było wydostanie się zza murów więzienia Gestapo w Nowym Sączu w dniu 18 października 1941 r.^[11] Po ucieczce wrócił na kurierskie szlaki. Wraz z zakończeniem wojny wyjechał w 1945 r. na Dolny Śląsk, w okolice Kamiennej Góry. W 1946 r. otrzymał pracę w Państwowych Zakładach Przemysłu Rolnego w Maszewie (pow. lęborski)^[12]. 31 marca 1947 r. ujawnił się przed komisją amnestyjną Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Nowym Sączu^[13]. W trakcie pracy w Zakładach Przemysłu Rolnego w Maszewie był rozpracowywany przez PUBP w Lęborku^[14]. Od 1949 r. był inwigilowany przez UB^[15]. 23 czerwca 1953, po przesłuchaniu w Krakowie, podpisał pod ps. „Przystojny” zobowiązanie do współpracy z UB. Celem werbunku było dostarczanie przez Stramkę informacji o innych kurierach i zabezpieczenie terenów przygranicznych. W lipcu 1956 r. oficer prowadzący Mieczysław Korczyński pozytywnie ocenił wyniki współpracy z Romanem Stramką i przekazał dalsze z nim kontakty UB w Zakopanem. Jednak zachowane szczątkowo akta osobowe informatora ps. „Przystojny” mówią że „[…] w czasie współpracy nie uzyskano od niego żadnych wartościowych materiałów a jedyne informacje ograniczały się do charakteryzowania działalności placówki budapeszteńskiej oraz działalności kurierów budapeszteńskich^[16]. 7 marca 1958 r. Stramka został skreślony z listy agentów, gdyż „[…] już w okresie przed październikiem był nieszczery i niechętny do dalszej współpracy. Po październiku całkowicie unika spotkań. […] Jest wrogo ustosunkowany do PRL […]”^[17]. Od 1948 r. mieszkał w Zakopanem, gdzie pracował jako magazynier w Ośrodku Kultury Fizycznej przy ul. Chałubińskiego, a następnie w latach 1951–1956 jako sezonowy instruktor sportów zimowych w Centralnym Wojskowym Klubie Sportowym Zakopane na Groniku^[18]. W tym czasie osiągał liczne sukcesy w sporcie narciarskim^[19]. Powrócił do Nowego Sącza, angażował się organizację życia sportowego w KS „Start” Nowy Sącz i „Poprad” Rytro. Zmarł 1 września 1965 r. w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku motocyklowym w Biegonicach, spoczywa na cmentarzu komunalnym w Nowym Sączu przy ul. Rejtana. Odznaczony Krzyżem Walecznych i Virtutti Militari.

——————————————————————————————

[1] Raport o wytypowaniu kandydata do werbunku, IPN Kr 009/5788, Kraków, 12.04.1951, k. 009.

[2] Relacja Marii Stramki-Ryby, Nowy Sącz, 22.05.2015.

[3] Katalog Szkolny Szkoły Handlowej w Nowym Sączu, kl. 3, APNS/SHNS/7; Z. Mordawski, Roman Stramka (1916–1965), „Rocznik Sądecki”, t. XXIII, Nowy Sącz 2000, s. 332.

[4] „Kolejowe Przysposobienie Wojskowe”, nr 3 z 1931 r., s. 16.

[5] Pamiątkowy medal za zajęcie III miejsca w biegu przełajowym, Nowy Sącz, 8.10.1932, znajdujący się w zbiorach rodziny Stramków.

[6] Pamiątkowy medal z Narciarskich Głównych Zawodów Kolejowego Przysposobienia Wojskowego 1934 znajdujący się w zbiorach rodziny Stramków; „Kolejowe Przysposobienie Wojskowe”, nr 4/1934 r., s. 14.

[7] Z. Mordawski, op. cit.

[8] Ibidem.

[9] W. Frazik, Roman Stramka, Polski Słownik Biograficzny, t. 44, Warszawa, 2005–2006.

[10] Protokół przesłuchania R. Stramki, Teczka personalna agenta-informatora ps. „Przystojny”, IPN Kr 009/5788, Kraków, 23.06.1953, k. 12

[11] J. Bieniek, Między… , s. 329.

[12] W. Frazik, Ibidem.

[13] Oświadczenie R. Stramki, IPN Kr 009/5788, Teczka informatora ps. „Przystojny”, Nowy Sącz, 31.03.1947, k. 17.

[14] Akta sprawy agencyjnego rozpracowania kryptonim „Maszewo”, dot. kontroli operacyjnej środowiska byłych członków AK i NSZ na terenie Państwowych Zakładów Przemysłu Rolnego w Maszewie, podejrzanych o działalność antypaństwową, IPN GD 0027/614.

[15] Ibidem.

[16] Charakterystyka informatora „Przystojny”, IPN Kr 009/5788, Teczka informatora ps. „Przystojny”, Kraków, 26 VII 1956 r., k. 45-47.

[17] Ibidem.

[18] Życiorys R. Stramki, Archiwum Romany Stramki-Kroczek, Nowy Sącz, 5.10.1962.

[19] Relacja Marii Stramki-Ryby i Romany Stramki, Nowy Sącz, 22.05.2015.